سایت آپلود عکس و آپلود سنتر فایل ایران بلاگ سایت آپلود عکس و آپلود سنتر فایل ایران بلاگ

۱۳۸۸ شهریور ۹, دوشنبه

زندگینامه علما : زندگینامه ثقه الاسلام كلینی


ثقه الاسلام كلینی
نام هاي ديگر: محمد بن یعقوب كلینی،ثقة الاسلام كلینی،
موطن: كلین از توابع شهر ری
نام پدر : یعقوب
تاريخ وفات: قرن چهارم





مقدمه

فاصله كٌلَین تاخمین یازده قرن بیش نیست اماخدا می داند كه در این گذرگاه تاریخ چه تازیانه ها كه بر پیكر ابرار نخورد و چهسرها كه ابرار بردار نرفت ؛ تا سنگ بنایی را كه كلینی نهاد خمینی به پایان رساند.كلینی و خمینی هر دو سر یك رشته اند با یك خصوصیت و آن اینكه هر دو از خویش ‍ هیچچیزی نگفتند تا زبان گفت خدا گفت و تا قلم نوشت خدا نوشت.
از زندگی كلینی جزكافیچیزی در دست نیست.كافی شناسنامه كلینی است و كلینی را باید در آیینه كافی به تماشا نشست . كافی قلهای است كه بدون فتح آن اجتهاد ممكن نیست و اقیانوسی است كه بدون عبور از آن فهممعارف دین میسر نیست . ایمان ، نور و زهد و پارسایی گردآورنده مهمترین كتاب حدیثیشیعه - ثقة الاسلام كلینی - را به تماشا می نشینیم . سر بر در خانه اش می ساییم ونسل جوان ایران اسلامی و دنیای اسلام را به بهره گیری از حرارت و فروغ آفتاب حدیثفرا می خوانیم.
میلاد آفتاب

در زمانی كه صدایی جز صدای سماسبان بنی عباس در سرزمین ایران یعنی قلب تشیع - روستای((كلین))[روستایی در 38 كیلومتریشهر ری] در خانه ای آكنده از عشق اهل بیت علیه السلام كودكی متولد شد كه تاریخ حیاتاو با غیبت صغری عجین شد محمد نامی بود كه یعقوب بن اسحاق برای فرزند خویش برگزید واذان و اقامه اولین كلماتی بودند كه گوش او را نوازش دادند اولین كلاس درس او دامانپاك و پر مهر مادری عطوف و عفیف بود محمد مراحل ابتدایی علوم اسلامی را نزد پدر ودایی بزرگوارش علی بن محمد بن ابراهیم بن آبان كه از استادان علم حدیث بود گذراندوی پس از گذراندن دوران آغازین تحصیل و آشنایی با منابع رجالی و حدیثی از كلینمهاجرت كرد و با كوله باری از معرفت و شناخت مكتب اهل بیت علیه السلام برای شكوفاییخلاقیتهای درونی و سیراب شدن از دریایی بی پایان علوم وحی و پیمودن كمالات اخلاقی وانسانی به ری وارد شد اگر چه فاصله 38 كیلومتری كلین تا ری برای او كه با زادگاهخویش وداع همیشگی كرد مسافتی طولانی بود و غم غربت و دوری از خانواده آزارش می داداما برای كسی كه برای خدا گام بر می دارد و برای خدا زندگی می كند این همه آسان است.
گزینش هدف
در هنگام ورود كلینی بهریبیشتر مردمان این شهر ازپیروان مذاهب حنفی و شافعی بودند اما به دلیل وجود شیعیان دلباخته ای در اطراف اینشهر، اكثرا اهل تسننریهمواره تحت تاءثیر اخلاق و رفتار اسلامی آنها قرار داشتند.از این رو دیار به شهری شیعه نشین معروف بودریدر آن زمان شهری بزرگ بود و عقاید و مذاهب گوناگون در كنارهم و در آرامش ‍ كامل در آنجا به حیات ادامه می داد اما این آرامش گاه دستخوشحركتهای سیاسی می شد فرقه اسماعیلیه با انگیزه تسلط بر ایران در این نقطه بیش ازدیگران سرمایه گذاری كرده بود و به ترویج و تبلیغ تفكر و آراء خود می پرداخت از اینریبه نقطه برخوردآراء و اندیشه های فرقه اسماعیلیه و مذاهب شافعی ، حنفی و شیعه تبدیل شده بود كلینیدر این زمان در كنار گذراندن تحصیلات خود نه تنها به عقاید و اندیشه های دیگر مذاهبو فرقه ها آشنا شد بلكه به ماهیت واقعی بعضی از این فرقه ها كه می رفت تشیع را ازمسیر واقعیش خارج كند پی برد او درد را شناخت و درمان را تشخیص داد. درد، جداییمردم از سخنان اهل بیت علیه السلام و دارو، رساندن این سخنان به مردم بود او در اینزمان هدف خویش را بررسی می كرد و به دور از هیاهو مسیر خود را مشخص و تصمیم گرفت بهفراگیری و نوشتن آنها بپردازد از این رو در محضر استادان بزرگی چون/ابوالحسن محمد بن اسدی كوفی ساكن ری/

[1]به فراگیری حدیث پرداختدر نوشتن و بحث و گفتگو پیرامون احادیث از خود گذشتگی بسزایی نشان داد. او بیشترصرف زندگی خود را صرف حدیث كرد. اما با این حال از واقعیتهای اطراف خویش و ازمسائلی كه شیعیان اطراف خویش و از مسائلی كه شیعیان با آن دست به گریبان بودند،غافل نبود. او از كسانی نبود كه عزلت گزیند و فقط به فكر نجات خویش باشد، بلكه دردورانهای پر آشوب همراه همگام و همراه با جامعه شیعی بوده . در دورانی كهقرمطیانبا عقاید التقاطیخود، كه مخلوطی از عقاید زردشتی ، مانوی و اسلامی بود[2]به مبارزه با عقاید و مقدسات مسلمین پرداختند،كلینی با شجاعت شیعی خویش عقاید آنها را به نقد كشید و برای آگاه كردن شیعیان ازاین حركت انحرافی كتابالرد علی القرامطهرا نوشت و در دسترس شیعیان قرار داد.
عصر كلینی را بایدعصر حدیث نامید. زیرا نهضتی كه برای فراگیری و نوشتن احادیث آغاز شده بود سراسرممالك اسلامی را فرا گرفته بود و تشنگان علم حدیث از این شهر به آن شهر و از اینمحفل به آن محفل به آن محفل در جستجوی روایتگری بودند تا از او فراگیرند و براندوخته های خویش بیفزایند. تلاش اهل سنت در این عصر به قدری چشمگیر بود كه می توانگفت اهل سنت هر چه دارد از این عصر دارد. در این عصر كه زمانش به حدود تقریبی یكقرن می رسد كتابهای شش گانه حدیثی اهل سنت (صحاح سته ) تدوین شد.
كلینی در اینعصر مشغول و نوشتن احادیث بود در این زمان شاگردان امام هادی علیه السلام ، امامحسن عسكری علیه السلام و امام رضا علیه السلام هنوز زنده بودند. اما از آنها جزكتابها و جزوه های نیز در همین عصر از بین رفت.
خطر نابودی احادیث ، این میراثگرانقدر پیامبر علیه السلام و اهل بیت علیه السلام هر لحظه احساس می شد. زیرا باوفات این حاملان احادیث و غیبت امام زمان علیه السلام شیعیان از این سخنان گرانبهامحروم می شدند.
كلینی با شناخت عصر خود و موقعیت حساس زمانی و درك اینكه تشیعاگر از این مرحله به سلامت بگذرد برای همیشه از انحراف و التقاط رهایی یافته است ،برای تكمیل هدف و رسالت خویش به قم شهر محدثان و شاگردان اهل بیت علیه السلاممهاجرت كرد. در این زمان در قم راویان و محدثان در هر مسجد و حسینه ای به نقل حدیثمی پرداختند و بسیاری از اینان در شمار آخرین محدثانی بودند كه بدون واسطه از زبانائمه علیه السلام حدیث شنیده بودند .وجود این فرزانگان موجب شد كه عاشقان كلام موجبشد كه عاشقان كلام اهل بیت علیه السلام به این شهر مهاجرت كنند و كلینی یكی از اینافراد بود. او با استفاده از محضر استادان بزرگی چون احمد بن محمد بن عیسی اشعری ،احمد بن جعفر بن عیسی اشعری ، احمد بن جعفر حمیری (مؤ لف كتاب قرب الاسناد) و فرزنداو محمد بن عبدالله حمیری به فراگیری حدیث پرداخت . استادان . محدثانی كه كلینی درتشكل شخصیت او در نقش داشتند اما در این میان به رادمردی برمی خوریم كه كلینی را بااو و او را با كلینی می شناسیم كسی كه نامش در یك سوم با كافی سلسله سندهای روایاتكافی است . شخصیتی كه نامش ‍ با كافی جاودانه شد. محدثی كه در اسناد بیش از هفتهزار و یكصدوچهل روایت كافی (7140) چون ستاره می درخشد
[3]او علی بن ابراهیم قمی است كه كتاب تفسیر او پایهتفسیرهای تشیع گردید. و شاید اگر كلینی پروانه وار به گرد شمع گردید. و شاید اگركلینی پروانه وار به گرد شمع وجود او نمی چرخد و او را لحظه ای چه در حال بیماری وچه در حال بیماری و چه سلامت در خانه و مدرسه رها می كرد و از او غافل می ماند،روایات و احادیثی كه سلسله سندش به او ختم می شود چون دیگر آثار او برای همیشه ازمیان می رفت . اما كلینیاین اقیانوس حدیث را رها نساخت . او كه تشنه كلام اهل بیتعلیه السلام بود جرعه جرعه نوشید و به این نوشیدن اكتفا نكرد بلكه دریایی از اینكوثر عشق را برای شیعیان پس از خود به یادگار نهاد.
هجرتی دیگر

گرچه قم مركز تشیع به شمار می رفت و هر چه جوینده كلام اهل بیت علیهالسلام را سیراب می كرد اما عطش سیری ناپذیر كلینی او را بر آن داشت تا آن دیارمقدس را به امید یافتن روایات و احادیث ناشنیده ترك كند.او روستاها و شهرهایی بودكه كلینی به آن قدم نهاد در آن زمان كوفه یكی از مراكز بزرگ به شمار می رفت و كمترمحدث و یا محققی بود كه در سفرهای خود به آن شهر وارد نشده و از محضر عالمان آنجااستفاده ای نكرده باشد.
كوفه در حقیقت جای تبادل نظر و نقطه آغاز در جهان اسلامبه شمار می رفت كه همه آزادانه در آن به تبلیغ مذهب خود می پرداختند.از این رو هریك از نویسندگان و محدثان مذاهب گوناگون اسلامی مجلس درس و بحثی برای خود برپاداشته بودند و به نقل احادیث خویش می پرداختند از این رو هر یك از نویسندگان ومحدثان مذاهب گوناگون اسلامی مجلس ‍ درس و بحثی برای خود برپا داشته بودند و به نقلاحادیث خویش ‍ می پرداختند.(ابن عقدهیكی از كسانی بود كه در این شهر سكونت داشت . او از حافظانبزرگ حدیث به شمار می رفت و حافظه قوی او موجب شده بود كه آیتی از آیات حافظه درجهان شود.[4]
بسیاری از بزرگان مذاهب از محضر او كسب علم میكردند او اگر چه نظر مذهبیزیدی جاردیبود اما زهد و پارسایی از او محدثی موثق ساخته بود كه همهمذاهب در نقل احادیث به او اعتماد داشتند كلینی نیز از این مرد بزرگ استفاده كرده ،از او روایاتی فرا گرفت.
ثقة الاسلام

كلینی پس از كسب علم وحدیث از دهها استاد و محدث در شهرها و روستاهای آن زمان ، سرانجام به بغداد رسید.او در مسافرتهای خویش ‍ چنان علم و فضل خود را به نمایش گذاشته رسید او درمسافرتهای خویش ‍ چنان علم و فضل خود را به نمایش گذاشته و تصویری از شیعه واقعی رادر اذهان مردم هر دیار باقی نهاده بود كه هنگام ورود به بغداد فردی گمنام نبود.شیعیان به او افتخار می كردند و اهل سنت به دیده تحسین به او افتخار می كردند و اهلسنت به دیده تحسین به او می نگریستند. تقوا، علم و فضیلت او در اندك مدتی موجب شدكه هم شیعه و هم اهل سنت در مشكلات دینی به او مراجعه كنند، به طوری كه عامه خاصهدر فتاوا به او روی می كردند و به همین سبب او اولین كسی بود كه به لقب ثقة الاسلامشعرت یافت. [5]
كلینی نام آورترین شخصیت عصر خود بود. عصری كهاوج تلاش محدثان و عالمان بزرگ و حتی عصر چهار نایب خاص امام زمان علیه السلام بودهاست . در این عصر به دلیل محدودیتها و ممنوعیتهای اجتماعی این بزرگان ، مسئولیتفرهنگی و علمی تشیع بر دوش كلینی بوده است.
تاءلیف كافی

بغداد برای كلینی سرزمین تاءلیف بود. وی در آنجا فرصت یافت تااندوخته های سالها رنج و مشقت را در مجموعه ای گرد آوری كند او كه كمبودهای جامعهشیعی را به خوبی درك كرده بود و می دید كه با غایب شدن امام زمان (عج ) و دسترسینداشتن همه شیعیان به نواب خاص آن حضرت ، جای كتابی كه در بردارنده تعالیم اسلامی وشیعی باشد، خالی است تلاش خود را در پی تنظیم احادیث گردآوری شده ، جهت داد و برایشیعیان دستورالعمل و كتاب مفسر و مبین تعالیم و احكامی باشد كه قرآن به صورت كلیبیان كرده است.
مجموعه كتاب((الكافیكه شامل اصول كافی (دو جلد)، فروع كافی (پنج جلد) و روضهكافی (یك جلد) است و در بردارنده شانزده هزار و یكصد و نود و نه (16199) حدیث ازپیامبر اسلام علیه السلام ائمه معصومین علیه السلام می باشد - كتابی است كه كلینیدر طی بیست سال تلاش ‍ خستگی ناپذیر به تاءلیف این اثر جاودانه برتری و فضل علمایتاریخ اسلام به اثبات رساند. كاری كه او در مدت بیست سال برای تشیع به پایان رساندكاری بود كه شش تن از بزرگترین عالمان اهل سنت در مدت یك قرن برای مذهب خود انجامدادند و كتاب كافی مهمترین و نفیس ترین كتاب از مجموعه كتب چهارگانه حدیثی ( كتباربعه مذهب تشیع است.[6]
كافی در زمانی به تبیین ارزشهای اخلاقی واسلامی پرداخت كه اروپاییان دوران بربریت و وحشیگری را می گذراند و قبایلشان با قتلو غارت امرار معاش می كردند. زمانی كه آنها در جهل غوطه ور بودند و از علم چیزی نمیدانستند و عقل و علم را در دادگاههای نمی دانستند و عقل و علم را در دادگاههایتفتیش عقاید قرون وسطایی به محاكمه می كشیدند اولین باب از اولین كتاب تشیع باعنوان عقل و آنگاه توحید و حجت ، ارزشهای الهی و انسانی را آموزش می داد. كتاب كافیرا هر كسی از دیدگاه خود بررسی كرده است . بر كافی هم فیلسوف شرح نوشته است هم عارفو هم فقیه و این نشانه بزرگی و جامع بودن كافی است . شرحهای مهم عبارت اند از:
1 -
مرآت العقول از علامه مجلسی ، كه با دیدی فقهی نگاشته شده است.
2 -
شرح صدرالمتاءلهین معروف به ملاصدرا، كه نگرش او نگرشی فلسفی و عرفانی ب احادیث است.
3 -
كتاب وافی نوشته ملاحسین فیض كاشانی.
4 -
شرح ملا صالح مازندرانی.
سبك كلینی

روش كلینی در ترتیب احادیث هر باباین است كه حدیث صحیح تر و روشن تر را در اول باب قرار داده و سپس به همین ترتیباحادیث مبهم و مجمل را ذكر كرده است.
[7]علاوه بر این ، كلینیدست به ابتكار دیگری زد كه تا قبل از آن در میان عالمان و محدثان معمول نبود و آنبه كار بردن كلمه(عدةبه جای سلسله سندی است كه به راوی حدیث ختم می شود .از مسائلی كه موجب شد كلینی اینرویه را در نقل حدیث پیش گیرد، مشهور بودن راویان سلسله سند و نیز كم كردن حجم كتابو كمبود وقت بوده است.
عدةكلینی گاهی از احمد بن محمد بن عیسی ، گاهی از سهل بن زیادو زمانی از احمد بن خالد برقی روایت می نماید و اشخاص هر یك از این سه ، غیر ازاشخاصعدةدیگر میباشد. مثلا مراد او ازعدهدر جایی كه به واسطه آن از احمد بن محمد عیسی روایت می كندعبارت از پنج نفر: محمد بن یحیی عطار،علی بن موسی كمیدانی ، داود بن كوره ، احمد بنادریس علی بن ابراهیم بن هاشم است.[8]
این روش رهگشای سایرعالمان و محدثان شد به طوری كه شیخ طوسی در كتاب رجال خویش این روش را برگزیدند وبه همین شیوه روایت را نقل كردند[9]علاوه بر این گاهیاحادیثی بدون نام محدث و راوی و با عنوان((قد قالالعالمو یافی حدیثآخراز كلینی نقل شده است كه جمعی از عالمان ایناحادیث را دلیلی بر وجود ارتباط بین كلینی و امام زمان (عج ) و گفته اندممكن است كه كتاب (كافی ) به نظر اصلاح آن حضرت رسیدهباشد[10]و از كلام بزرگان نقلشده است كه امام زمان (عج ) فرموده اند:((الكافی كافلشیعتنا)):((كافی))شیعیان ما را كافی است.
كلینی در زندگی سراسر نور وپربار خود علاوه بر تدوین و تاءلیف مجموعه الكافی ، كتابهای الرد علی القرامة ،تفسیر رؤ یا ( تعبیر خواب )، مجموعه شعر (حاوی قصایدی كه شعرا در مناقب و فضایل اهلبیت علیه السلام سروده اند)، كتاب رسائل ائمه علیه السلام و كتاب رجال را تاءلیفكرده است.
كلینی بر مسند تدریس

كلینی در مسیر تحقق ونگارش از تغذیه فكری شاگردانی كه به امید كسب علم از محضرش به بغداد سفر كردند لحظهای غافل نبود. او در باور كردن اندیشه خدایی شاگردانش از جان مایه گذاشت . بسیاریاز بزرگان از او روایت نقل كرده اند كه از آن میان احمد بن ابراهیم معروف به ابنابی رافع صیمری ، احمد بن احمد كاتب كوفی ، احمد بن محمد بن سعد كوفی ، ابوغالباحمد بن محمد رازی ، عبدالكریم بن عبدالله بن نصر بزار تنسی ، علی احمد بن موسیدقاق ، محمد بن مطلب شیبانی ، محمد بن علی ماجیلونه ، محمد بن عصام كلینی ، جعفر بنمحمد بن قولویة قمی مؤ لف كتاب كامل الزیارات ، هارون بن موسی تلعكبری ، محمد بناحمد صفوانی و محمد بن ابراهیم نعمانی را می توان نام برد.[11]
عروجكلینی

كلینی پس ازهفتاد سال زندگی كه بیست سال آن تلاش و تحقیق همراه با رنجها و غربتها برای تدوینكتاب كافی بود از این جهان عروج كرد. او غروب نكرد بلكه با كتاب ارزشمند كافی همارهدر آسمان تشیع پرتو افشانی می كند. او گرچه در قفس دنیا زیست اما در فضای بهشت تنفسمی كرد چرا كه همه لحظه های عمرش را با كلام اهل بیت علیه السلام سپری كرد. وسرانجام در ماه شعبان سال 329 ق . عروج كرد.
[12]و نه تنها شیعیانبلكه پیروان دیگر مذاهب اسلامی را سوگوار و بغداد را با رفتنش یكپارچه ماتم كرد.ابوقیراط محمد بن جعفر حسنی([13])یكی از بزرگان بغدادبر پیكر مطهرش نماز خواند و شیعیان با دلی پر اندوه پیكر مقدس او را در باب كوفهبغداد در بازار كوفه و در نزدیكی پل به خاك سپردند.
سلام بر كلینی روزی كه تولدیافت و روزی كه در آسمان دنیای درخشید و عروج كرد و روزی كه در پیشگاه ذات اقدس اوبر انگیخته می شود.

منبع :

آفتاب حدیث
حسن ابراهیم زاده
آثار:
  1. الكافی
  2. كتاب تفسیر الرؤی
  3. كتاب الرجال
  4. كتاب الرد علی القرامطة
  5. كتاب الرسائل (رسائل ائمه علیهم السلام)
  6. كتاب ما قیل فی الائمه من الشعر

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر